- συγγένεια χημική
- Το μέτρο της τάσης των στοιχείων και γενικά των ενώσεων να συνδεθούν χημικά με άλλα στοιχεία ή ενώσεις. Από τα παλιότερα, αλλά και από τα σύγχρονα προβλήματα της χημείας είναι η ανακάλυψη μιας γενικής αρχής, που να ερμηνεύει το αυθόρμητο, δηλαδή χωρίς την παρεμβολή εξωτερικής ενέργειας, μιας χημικής αντίδρασης. Κατά την πάροδο των αιώνων δόθηκαν διάφορες απαντήσεις στο ερώτημα· γύρω στο 1200, ο Αλβέρτος ο Μέγας διατύπωσε την αρχή «όμοιος ομοίω» (similia similibus) υποστηρίζοντας ότι τείνουν να συνδεθούν μεταξύ τους ουσίες με κάποια ορισμένη ομοιότητα. Οι βάσεις για τη μελέτη και την ποσοτική ερμηνεία της χημικής συγγένειας τέθηκαν τον 18o αι. Σημαντική ήταν η συμβολή του Μπερτελό με την «αρχή του μεγίστου έργου» (1867), σύμφωνα με την οποία, από τις δυνατές αντιδράσεις μεταξύ ορισμένων χημικών ουσιών, πραγματοποιούνται εκείνες που εκλύουν μεγαλύτερη ποσότητα θερμότητας. Η ιδέα δεν ήταν νέα: την είχε υποστηρίξει πριν μερικά χρόνια και ύστερα την εγκατάλειψε ο Δανός χημικός Γιούλιους Τόμσεν (Κοπεγχάγη 1826 - 1909). Η θεωρία αυτή δεν εξηγούσε π.χ. τις λεγόμενες «αντιδράσεις σε ισορροπία», στις οποίες δε γίνεται πλήρης μετατροπή των αρχικών ουσιών, αλλά συνυπάρχουν σε ισορροπία, δηλαδή μετατρέπονται ακατάπαυστα. Στο τέλος του περασμένου αιώνα, η ανάπτυξη και η διατύπωση των βασικών αρχών της θερμοδυναμικής πρόσφερε στο χημικό Χοφ, και αργότερα σε άλλους, τα μέσα για να λύσουν, με τρόπο εντελώς γενικό, το πρόβλημα που αφορούσε τη χημική συγγένεια. Κάθε σύστημα χημικών ουσιών συνδέεται με δύο φυσικά μεγέθη καθορισμένα από τη θερμοδυναμική, την «ελεύθερη ενέργεια» και το «θερμοδυναμικό δυναμικό». Μια αντίδραση κάτω από σταθερή θερμοκρασία μεταξύ των συστατικών του συστήματος, δηλαδή το πέρασμα του συστήματος από την αρχική στην τελική κατάσταση, μπορεί να συμβεί κατά δύο διαφορετικούς τρόπους: να παραμείνουν σταθερά ή ο όγκος ή η πίεση. Η θερμοδυναμική ορίζει ότι στην πρώτη περίπτωση, η αντίδραση συντελείται αυθόρμητα αν η ελεύθερη ενέργεια που αντιστοιχεί προς την τελική κατάσταση είναι μικρότερη από αυτήν που αντιστοιχεί προς την αρχική· για τη δεύτερη περίπτωση προβλέπει ότι η αντίδραση είναι αυθόρμητη, αν το θερμοδυναμικό δυναμικό έχει μία ανάλογη συμπεριφορά. Οι προηγούμενες ιδέες, τελειοποιημένες περισσότερο με βαθύτερη έρευνα, παρέχουν το μέσο για να προσδιοριστούν και να εκτελεστούν μετρήσεις χημικής συγγένειας. Γενικά, έγινε παραδεκτό ως μέτρο της συγγένειας ορισμένων ουσιών η μεταβολή του θερμοδυναμικού δυναμικού ή, αντίστοιχα, της ελεύθερης ενέργειας μεταξύ της αρχικής και της τελικής κατάστασης του συστήματος.
Dictionary of Greek. 2013.